سیستم های ارزیابی و برتری سازمانی
برای آموختن دربارۀ برتری سازمانی،این امکان وجود دارد که جایزه های مشهور ملّی یا بین المللی را بررسی کنیم،مانند جایزۀ دمینگ در ژاپن،جایزۀ مالکوم بالدریج در ایالات متحده وجایزه ملّی کانادا. اگر چه تفاوتهایی در سیستم اعطای این جوایز وجود دارد،ولی استانداردهایی که برای انتخاب دریافت کنند گان به کاررفته اند،در اصول مشابهند.
سیستم جایزه ژاپن:
در ژاپن،عملکرد داوطلبان دریافت جایزه دمینگ،در 6 زمینه بررسی می شود:
شاخصهای مدیریت،کیفیت،کمیّت و تحویل،ظرفیت فنّی و توسعه ای،توسعه منابع انسانی و روحیۀ کارکنان،و ایمنی.شاخصهای مدیریت عبارتند از:فروش،سود عملیاتی،ارزش خالص،نقطۀ سربه سر،سطح وام گیری،سرعت گردش موجودی انبار،کاهش هزینه،ارزش افزوده،نسبت فروش به کارمند و ستانده به ازای هر کارمند.در زمینۀ کیفیت:سهم بازار،نرخ شکایات،نرخ بازده،نرخ خرابی،رضایت استفاده کننده،نسبت نقص در فرآیند و سایر نسبتهای مربوط به صنعت فعالیت داوطلب بررسی می شوند.در زمینه کمیّت و تحویل:اطلاعاتی مانند ستانده،تعداد موارد نقض عهد در قرار دادهای تحویل،تعداد موارد تأخیر در تحویل،تعداد موارد نقض در کالاهای تحویل داده شده،نسبت تطابق تحویل و زمان تحویل بررسی می شوند.برای بررسی ظرفیت های فنّی و توسعه ای افزایش خطوط تولید،سهم محصولات جدید در کلّ فروش،تعداد محصولات جدید،دورۀ توسعه آنها و نیز ارزیابی محصولات در بازار بررسی می شوند.در زمینۀ توسعه منابع انسانی و روحیۀ کارکنان:تعداد پیشنهادها،مسایل حلّ شده توسط گروهای کیفیت و تعداد اختراعات ثبت شده بررسی می شوند و نهایتاً در زمینۀ ایمنی:در بارۀ تعداد حوادث در واحد زمان و شدّت سختی کارو نیز تعداد و نوع حوادث تحقیق می شود.
سیستم جایزه ملّی کانادا:
در حالی که در ژاپن پاداش برای کلّ عملکرد طی 6 سال گذشته داده می شود(از طریق راهنمایی و زیر نظر داشتن دقیق شخصی،با بازرسان تعیین شده برای سه سال که با بازنگری مستندات سه سال قبل از آن پیگیری می شود)،جوایز ملّی کانادا برای برتری در کسب و کار به محورهای مجزایی تقسیم شده اند که عبارتند از: کار آفرینی،محیط زیست،طراحی صنعتی،نوآوری،اختراع،همکاری نیروی کار،مدیریت بازار یابی و کیفیت.حال بعضی از این محورها را بررسی می کنیم.پاداش کارآفرینی به کارفرمایانی داده می شود که دستآوردی برجسته در آغازتحّول یا تغییر اساسی در اقدام به کسب و کاری مستقل داشته باشند و معیاری بالا در رهبری،جسارت و خلاقیت را در مقابله موفّق با شرایط جدید و پیش بینی نشده نشان بدهند.کیفیت هایی که بررسی می شوند عبارتند از رویکردهای راهبردی و نوآورانه،تعهّد کارکنان،روش مدیریت ونتایج حاصل از آن و نیز تأثیر اقتصادی.
جایزه طراحی صنعتی به طرحی برجسته از تولید کنندگان محصولات کانادایی تعلّق می گیرد.در این زمینه به رویکرد جمعی در طراحی محصول،در ارتباط با پژوهش بازار،هویت محصول،زیبایی،انتخاب موادّاولّیه،فرآیند ساخت و بازار یابی تأکیدمی شود.در همین زمینه فرآیند طراحی و توسعه،کارکرد کالا و کیفیت آن،راحتی استفاده کننده،نوآوری و تأثیرهای تجاری بررسی می شوند.جایزه اختراع به ابتکاری بر جسته با اهمّیت علمی یا فنّی عمده و قابل توّجه داده می شود که در شکل گیری و توسعه،پیشرفت یک فرآیند،کالا یا تکنولوژی،نقش داشته باشد.استحقاق علمی،فنّی و تجاریِ اختراع نیز سنجیده می شود.جایزه بازار یابی به خلاقیت و نوآوری برجسته در تمام جنبه های بازاریابی،از جمله پژوهش بازار،برنامه ریزی و اجرا و نتایج آن بررسی می شوند.پاداش برای بهبود برجسته در فرایند،کالاها یا خدمات که از طریق برنامه ریزی مؤثر،شرکت فّعال تمام کارکنان در کارها و دستیابی به نتایج ماندگار در دراز مدّت داده می شود.به همین نحو،جایزه کیفیت به دستاوردهای برجسته در زمینه کیفیت کالا ها،خدمات و نیز کلّ مجموعۀ عملیات اجرایی در کسب و کار،با تعهد به بهبود مداوم کیفیت تعلق می گیرد.تکیه بر درگیری کاری کلّ کمپانی،موفقیت در بازار و افزایش سطح رضایت مشتری است.
سیستم جایزه در آمریکا:
شاخصهایی که برای داوطلبان جایزه مالکوم بالدریج استفاده می شوند،عبارتند از:رهبری 10درصد،اطّلاعات و تحلیل 6 درصد،طراحی راهبردی کیفیت 9 درصد،التزام به منابع انسانی 15 درصد،تضمین کیفیت کالا ها و خدمات 15 درصد،نتایج کیفیت 15 درصد و رضایت مشتری 30 درصد.در رهبری دربارۀ درگیری صمیمانۀ مدیریت ارشد در توسعۀ راهبرد کیفیت و روابط نزدیک این مقامات با مشتری ها به عنوان یک عامل کلیدی قضاوت می شود.از نظر اطلاعات و تحلیل،ارزیابی ها بر اساس تلاش در تشخیص و تعیین ابعاد کیفیت در تمام زمینه های کسب و کار صورت می گیرد و نیز تحلیل و انتشار پیوسته اطلاعات در سراسر شرکت بررسی می شود.بر کارکرد رسمی برنامه ریزی کیفیت،نظیر برنامه ریزی راهبردی کیفیت تأکید می شود.وجود راهکارهای پی گیری جامع برای ایجاد ارتباط بین برنامه ریزی و اجرا لازم است.در واقع،همۀ کارکنان شرکت باید درگیر این بهبود ها باشند.بر حل مسئله با تأکید بر تلاشهای تیمی(گروهی)تکیۀ زیادی می شود.آموزش باید به نحو گسترده ای در تمام زمینه ها در دسترس باشد و در عین حال باید ارتباط نزدیکی با عمل داشته باشد.تضمین کیفیت باید از فرایند عملیات اجرایی جدایی ناپذیر باشد و در هر دو بخش تولیدی و غیر تولیدی صدق کند.نتایج حاصل،بر حسب رضایت مشتری،باید واضح باشند.باید برای سنجش کیفیت سازمان های رقیب و ارزیابی کیفیت نهایی تلاش شود تا امکان بهبودهای مداوم در بهره وری به وجود آید.جایزه مالکوم بالدریج تاریخی کوتاه دارد ودریافت کنندگان آن اندکند،ولی بررسی نشان می دهد که برندگان این جایزه در مشخصات زیر مشترکند:سطح بالای اهداف کیفیت،برقراری استانداردهاومعیارها،کوتاهی زمان عکس العمل،سیستم بازخورد مؤثر با مشتری،سمت گیری انتخاب سنجشهای کمّی برتر وسرمایه گذاری های عمده روی منابع انسانی.واضح است که در میان صاحبان مشاغل در آمریکا،که مخاطب این جایزه هستند،توافقی عمومی وجود دارد که کیفیت عاملی کلیدی است که به آنها توانایی بهبود عملکرد و بهره وری و امکان حضور رقابتی در بازار جهانی را می دهد.
استاندارد های رایج:
زمینه های مشترک سیستم های جایزه برتری در کسب و کار که سازمان های گوناگون آن را طرح کرده اند،صرفنظر از کشورها،عبارتند از:
الف:سیاستهای رشد مدار و رفتار مبتنی بر رضایت مشتری
ب:سازماندهی کار تیمی با تأکید بر روابط همکاری مدیریت-نیروی کار و توسعه منابع انسانی
ج:تنوع در خطوط تولید وتلفیق عملیات اجرایی
د:ظرفیتهای تحقیق و توسعه
شرکت هایی که ظرفیتهای برجسته ای در این زمینه داشته باشند،حتماً به صورتی مستمر،در بازار کسب وکاررشد و عملکرد بالایی خواهند داشت. پایان
